Wiele zawodów niesie za sobą zagrożenie obrażeniami nóg i stóp. W takich przypadkach niezbędnym elementem wyposażenia pracowników jest obuwie ochronne, dzięki któremu możliwe jest zabezpieczenie się przed czynnikami zewnętrznymi, mogącymi spowodować oparzenia, czy obrażenia mechaniczne lub chemiczne. Ponadto, tego typu elementy ochrony indywidualnej stanowią również zabezpieczenie przed wilgocią, czy wysokimi oraz niskimi temperaturami. W wielu zakładach pracy stosowane są buty nie mające żadnych właściwości ochronnych. Są one używane, by pracownicy mogli spełnić wymagania sanitarne, higieniczne lub technologiczne. W takich przypadkach obuwie jest klasyfikowane jako robocze, a nie środek ochrony indywidualnej. W większości przypadków obuwie ochronne ma za zadanie zabezpieczać przed kilkoma zagrożeniami jednocześnie. Obrażeniami, które najczęściej dotykają stóp są przebicia, otarcia lub rozcięcia. Właśnie dlatego wiele butów ochronnych posiada odpowiednie zabezpieczenia, takie jak podeszwa odporna na przekłucia, czy wzmocnienie buta, zwiększające jego odporność na przecięcia. W wielu miejscach pracy pojawia się zagrożenie przygniecenia stopy. W takich przypadkach sprawdza się obuwie wyposażone w metalowe podnoski, dzięki którym można ochronić stopę. Pracownicy, którzy pracują na otwartej przestrzeni, potrzebują butów ochronnych zapewniających im ochronę przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi. Do pracy zimą wykorzystuje się modele ocieplane, zapewniające ochronę przed niskimi temperaturami. Obuwie na lato powinno chronić przed zbyt wysokimi temperaturami i przepuszczać parę wodną. Stopień ochrony zależy od rodzaju materiałów, które zostały wykorzystane w trakcie produkcji oraz konstrukcji buta. Z tego względu wiele modeli posiada podnoski, wkładki antyprzebiciowe, ochronę kostki oraz śródstopia. Bardzo ważne, by wybrać rodzaj obuwia, który sprawdzi się w warunkach panujących na danym stanowisku. Buty ochronne wykorzystywane jako środki ochrony indywidualnej można podzielić ze względu na kilka kryteriów. Jednym z nich jest poziom zagrożenia, przed którym zabezpiecza pracownika. W związku z tym wyróżniamy:
- O(ocupacional) czyli obuwie zawodowe – inaczej określane obuwiem roboczym, powinno spełniać wymagania stawiane przez normę PN-EN ISO 20347. Produkt zapewnia znaczną ochronę przed urazami. Może być stosowany w miejscach, w których nie ma konieczności ochrony palców przy pomocy podnosków.
- S(safety) obuwie bezpieczne – buty tej kategorii muszą spełniać normę PN-EN ISO 20345. Produkt posiada cechy ochronne np. podnoski, mające wytrzymałość na uderzenia mające energię 200J,
- P(protective) obuwie ochronne - aby but został uznany za ochronny, musi spełniać wymogi określone przez normę PN-EN 20346. Musi charakteryzować się właściwościami ochronnymi i posiadać podnoski chroniące palce, wytrzymujące uderzenia z energią 100J.
Podstawowy podział dotyczy zagrożeń, przed jakimi obuwie stanowi ochronę. Wyróżniamy modele chroniące przed:
- czynnikami mechanicznymi,
- prądem elektrycznym,
- zagrożeniami biologicznymi,
- czynnika termicznymi,
- warunkami atmosferycznymi,
- zagrożeniami chemicznymi,
- efektem ESD(obuwie antystatyczne).
Podziału obuwia można dokonać także na podstawie jego konstrukcji. Pod tym względem wyróżniamy:
- trzewiki,
- buty,
- półbuty,
- buty z przedłużoną cholewką,
- obuwie do kolan.
Wszystkie buty ochronne powinny mieć odpowiednie oznaczenia, dzięki którym możliwe będzie łatwe odczytanie ich parametrów, takich jak rozmiar, data produkcji, kraj pochodzenia, symbol spełnianej normy, czy kategorii ochronnej. Wyróżniamy cały szereg symboli, które odpowiadają poszczególnym właściwościom obuwia roboczego np.
- E - modele gwarantujące absorbcję energii na pięcie,
- M - zapewniające ochronę śródstopia,
- AN - chroniące kostkę,
- A - modele antyelektrostatyczne,
- I - obuwie zapewniające izolację elektryczną,
- C – modele przewodzące prąd,
- CR - odporne na przecięcie wierzchniej warstwy obuwia,
- P - odporne na przekłucie,
- SRA - podeszwa jest odporna na ślizganie się na podłożu z płytek ceramicznych pokrytych laurysiarczanem sodu,
- SRB - podeszwa nie ślizga się po powierzchni stali pokrytej glicerolem,
- SRC - but odporny na poślizg zarówno na powierzchni stali pokrytej glicerolem, jak i płytek ceramicznych o powierzchni pokrytej laurylosiarczanem sodu,
- CI - obuwie chroni przed zimnem od spodu,
- HI - spód buta zapewnia izolację cieplną
- HRO - dotuczy butów mających podeszwę odporną na kontakt z gorącym podłożem,
- FO - podeszwa jest odporna na kontakt z paliwami olejowymi,
- WR - obuwie wodoodporne,
- WRU - dotyczy modeli zapewniające przepuszczalność wody oraz absorbcję wody warstwy wierzchniej.
Obuwie ochronne jest przyporządkowane do kategorii I lub kategorii II. W pierwszej znajdują się buty produkowane z różnych materiałów, wyłączając modele wykonane w całości z gumy. Kategoria druga zawiera obuwie wykonane w całości z gumy lub tworzywa sztucznego. Każda kategoria jest podzielona na mniejsze podkategorie, które dokładniej opisują konstrukcję danych modeli. W kategorii I wyróżniamy obuwie:
- S3 – wyposażone w metalowy podnosek, który jest w stanie wytrzymać uderzenia mające energię 200J, a także zgniatanie z siłą 15 kN, odporne na oleje, benzynę oraz inne rozpuszczalniki, mające właściwości antyelektrostatyczne, wyposażone w zamknięty obszar pięty, który absorbuje energię, nie wchłaniające wilgoci i zapewniające przepuszczalność wody, odporne na przebicie oraz na ślizganie się,
- S2 – posiadające metalowy podnosek, który jest w stanie wytrzymać uderzenia o sile 200J oraz gniecenie o silne 15 kN, odporne na benzynę, rozpuszczalniki organiczne oraz oleje, wykazujące odporność na poślizg, posiadające zamknięty obszar pięty pochłaniający energię, odporne na absorbcję wilgoci oraz przepuszczalność wody,
- S1 – mające metalowy podnosek, który wytrzymuje zgniatanie o sile 15 kN oraz uderzenia o mocy 200J, odporne na rozpuszczalniki organiczne, oleje i benzynę, posiadające zamknięty obszar pięty, absorbujący energię, charakteryzujące się właściwościami antyelektrostatycznymi i są odporne na ślizganie się,
- SB - obuwie mające metalowy podnosek, który jest w stanie wytrzymać uderzenie o energii 200J i zgniatanie o sile do 15 kN, odporne na oleje, benzynę oraz rozpuszczalniki organiczne.
Odpowiednie obuwie robocze powinno być dopasowane do specyfiki określonego stanowiska pracy w taki sposób, by przeciwdziałać zagrożeniom, które na nim panują. Zgodnie z prawem pracodawca może wyznaczyć, na których stanowiskach pracy konieczne jest wykorzystanie obuwia o określonych właściwościach ochronnych. Wyznacza także, gdzie możliwe jest, za zgodą pracownika, wykorzystywanie jego prywatnych butów, pod warunkiem, że spełniają one normy BHP. W przypadku, gdy pracownik wykorzystuje w pracy własne obuwie, pracodawca ma obowiązek wypłacić mu należność za jego zużycie. W przypadku obsługi maszyn lub na stanowiskach, gdzie mogłoby dochodzić do intensywnego brudzenia lub skażenia chemicznego, biologicznego lub promieniotwórczego, wykorzystywanie prywatnego obuwia jest zabronione.