Uszkodzenia słuchu mogą być powodem wielu nieprzyjemnych sytuacji, zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym. Ponadto, często stanowią trwały uszczerbek na zdrowiu. Właśnie dlatego bardzo ważne jest, by dbać o odpowiednią ochronę swojego słuchu. Należy pamiętać, by środki były dobrane do użytkownika oraz danej sytuacji. Hałas w pracy dotyczy przeważnie osób pracujących w branży przemysłowej np. metalurgicznej, drzewnej, maszynowej, górnictwie czy hutnictwie. O czym trzeba wiedzieć, by ochronić swój słuch? Chcąc dowiedzieć się, jak wybrać właściwe środki ochronne, które zabezpieczą nas przed uszkodzeniami słuchu, musimy najpierw zdefiniować, czym tak naprawdę jest hałas. Jest to każdy niepożądany dźwięk, który jest uciążliwy lub szkodliwy dla zdrowia np. prowadzący do uszkodzenia słuchu. Sama definicja hałasu nie jest wystarczająca, bardzo ważne jest również zapoznanie się z podstawowymi parametrami, według których określa się dźwięk. Należy do nich częstotliwość oraz ciśnienie akustyczne. Ciśnienie atmosferyczne jest wyrażane w Pascalach. Dzięki jego wartości można przedstawić zmiany ciśnienia powietrza, w trakcie rozprzestrzeniania się dźwięku. Wartości wywołane przed odgłosy słyszalne przez człowieka mogą być różne. W przypadku najcichszych dźwięków jest to 0,00002 PA, podczas gdy najgłośniejsze, powodujące ból uszu, mogą osiągnąć nawet 60 PA. Ze względu na to, że zakres ciśnień odbieranych przez człowieka jest bardzo duży, do jego obrazowania wykorzystywana jest względna miara ciśnienia akustycznego, czyli poziom ciśnienia, który jest wyrażany w decybelach dB. Warto wiedzieć, że decybele stanowią miarę logarytmiczną, co znaczy, że każde trzy decybele więcej, oznaczają, że dźwięk jest dwukrotnie bardziej intensywny. Przykładowo między 65 dB, które odpowiadają np. zwykłej rozmowie, a 80 dB krzyku, jest jedynie 15 dB różnicy. W praktyce 80 dB określa dźwięk, który jest 32 razy bardziej intensywny niż 65 dB. Ciśnienie wyrażone w dB jest określane jako poziom natężenia dźwięku lub hałasu. Ucho ludzkie najlepiej słyszy dźwięki, które mają częstotliwość między 1 kHz, a 4 kHz. Drugą wartością opisującą dźwięki jest częstotliwość wyrażana w Hertzach. Służy ona do określania ilości wywoływanych drgań na sekundę. Warto wiedzieć, że nie wszystkie częstotliwości dźwięku są słyszalne dla człowieka. Nasze ucho potrafi odbierać dźwięki mające częstotliwość od 20 Hz, w przypadku niskich rejestrów, oraz 20 kHZ dla dźwięków wysokich. Jeśli niepożądany dźwięk mieści się między tymi wartościami, można powiedzieć, że mamy do czynienia z hałasem słyszalnym. W przypadku, gdy dźwięk ma zbyt niską częstotliwość, nazywamy go infradźwiękiem, jeśli zbyt wysoką, jest on określany jako ultradźwięk.
Hałas na stanowisku pracy
Jeśli chodzi o poziom hałasu na stanowisku pracy, możemy wyróżnić trzy wartości, które go określają. Jest to poziom ekspozycji na hałas, szczytowy poziom dźwięku C oraz maksymalny dźwięku A. Szczytowy poziom dźwięku C to wartość dotycząca krótkich impulsów dźwiękowych w miejscu pracy. Jest to wartość, która w żadnym momencie nie może zostać przekroczona. W przypadku, gdy osiągnie poziom przewyższający 135 dB, konieczne jest zastosowanie odpowiedniej ochrony dla pracowników. W przypadku maksymalnego poziomu dźwięku A, mamy sytuację analogiczną. Ta wartość dotyczy stałego poziomu hałasu i również nie może zostać przekroczona. Maksymalny poziom dźwięku na stanowisku pracy wynosi 115 dB i jeśli zostanie przekroczony, konieczne jest zastosowanie odpowiednich środków ochronnych. Poziomem ekspozycji na hałas określamy czas działania dźwięku na człowieka, w odniesieniu do 8-godzinnego czasu pracy. Określanie tej wartości jest zasadne, ponieważ wielkość dawki, którą możemy przyjąć, jest wprost proporcjonalna zarówno do natężenia hałasu, jak i czasu ekspozycji. W przypadku, gdy dźwięk będzie większy dwukrotnie, dopuszczalny czas przebywania w jego otoczeniu, będzie dwukrotnie krótszy. W przypadku, gdy natężenie hałasu zmienia się między poszczególnymi dniami, poziom ekspozycji określa się w odniesieniu do tygodnia. W przypadku, gdy poziom ekspozycji na hałas przekracza wartość 80dB, pracodawca jest zmuszony zapewnić, na życzenie pracownika, odpowiednie środki ochronne. Jeśli wartość ta będzie wyższa nić 85 dB, udostępnienie odpowiedniej ochrony jest obowiązkowe. Klasyfikacja poziomu hałasu na stanowisku pracy:
- dźwięk poniżej 35 dB nie zagraża zdrowiu człowieka, jednak może być irytujący i powodować problemy ze skupieniem się,
- między 35, a 75 dB hałas powoduje uczucie zmęczenia i negatywnie wpływa na ośrodkowy układ nerwowy,
- od 75 dB fo 85 dB dźwięk negatywnie wpływa na wydajność pracy i może być powodem uszkodzenia słuchu,
- między 85, a 130 dB hałas osiąga poziom natężenia, które jest szkodliwe dla człowieka i doprowadza do uszkodzenia słuchu oraz innych schorzeń,
- powyżej 130 dB organy w ciele człowieka zaczynają drżeć, co może powodować ich uszkodzenie oraz wywoływać mdłości.
Skutki nadmiernej ekspozycji na hałas
Jednym z negatywnych skutków nadmiernej ekspozycji na hałas jest zwiększenie ryzyka wypadku. Jego źródłem jest fakt, że wysokie natężenie dźwięku utrudnia koncentrację na pracy, a ponadto zmniejsza słyszalność, utrudniając komunikację między pracownikami. Gdy poszczególni fachowcy się nie słyszą, dużo łatwiej o popełnienie błędu i spowodowanie wypadku. Wysokie natężenie hałasu powoduje większy stres, który również może zwiększyć niebezpieczeństwo wypadku. Zbyt duża ekspozycja na hałas w miejscu pracy może mieć także skutki fizjologiczne, takie jak podwyższenie ciśnienia krwi. Jest ono spowodowane uwalnianiem, pod wpływem stresu, większego poziomu katecholamin, w tym adrenaliny. Najpoważniejszym skutkiem hałasu może być utrata słuchu. Rozwija się ona dlatego, że uszkodzone zostają komórki rzęsate znajdujące się w ślimaku, w uchu wewnętrznym, gdzie doprowadzają do utraty słuchu. Każda grupa tych komórek odpowiada za słyszenie dźwięków o innej częstotliwości, gdy określona grupa umiera, człowiek nie ma możliwości słyszenia pewnych częstotliwości dźwięków. W większości przypadków jest to proces stopniowy, na początku praktycznie niezauważalny, do czasu gdy dojdzie do poważnych uszkodzeń. Inaczej sprawa wygląda w przypadku uszkodzeń spowodowanych pojawieniem się jednego, gwałtownego hałasu, który powoduje uszkodzenia słuchu. W takie sytuacji można trwale stracić słuch w jednym momencie. Hałas bardzo często powoduje także bóle głowy, powstanie nerwicy czy zmniejszenie wydajności pracy.
Środki ochrony przed hałasem
W przypadku, gdy przekroczone zostaną dopuszczalne wartości regulowane prawnie, pracodawca musi zredukować natężenie dźwięku w miejscu pracy. Można to osiągnąć poprzez modyfikację procesów technologicznych w taki sposób, by poziom hałasu zmniejszył się do akceptowalnego. W wielu przypadkach konieczna jest wymiana maszyn na takie, które pracują ciszej. Jeśli jest to niemożliwe, konieczne jest udostępnienie pracownikom środków ochrony słuchu, takich jak nauszniki lub wkładki przeciwhałasowe.